Overgeleverd aan willekeur.

Mijn oudoom, Petrus Schol, roepnaam Piet, werd op vierentwintig september 1944 gefusilleerd in Leusden. Piet mocht maar achtentwintig jaar worden.

Elk jaar sta ik stil bij de herdenking van de oorlogsslachtoffers, voel ik het belang ervan. Sinds een paar jaar voelt het persoonlijker, door het verhaal van de jongere broer van mijn oma. Het verhaal dat we leerden kennen door een mailtje van de #stichtingoorlogsslachtoffers.

In 2019, vijfenzeventig jaar nadat Piet was omgekomen, werd er een herdenking georganiseerd voor nabestaanden op de Leusderheide. Op die akelige plek waar hij, en velen met hem, zijn gefusilleerd. Waar hun graven zijn gevonden.(in de zomer van 1944 zijn daar in totaal tweeëndertig mensen uit het #verzet omgebracht)

Geboren in een eenvoudig arbeidersgezin koos Piet voor het bakkersvak. Hij kwam terug naar Nederland net nadat de oorlog was uitgebroken, hij was toen twee jaar aangemonsterd geweest als bakker/kok bij de Nederlandse Stoombootmaatschappij.

Hoe bizar moet dat geweest zijn om in die totaal andere wereld thuis te komen.

Na zijn terugkomst ging hij aan de slag bij een Duitse bakker in Beverwijk. Na een vervelende woordenwisseling over een vrije dag nam Piet ontslag, en besloot de volgende dag bij een andere bakkerij in Heiloo te gaan werken. Tot op de dag van vandaag denken wij als familie dat de ruzie met de Duitse bakker de aanleiding is geweest voor zijn wrede lot.

Niet lang na die dag kwam, zonder aanwijsbare reden, de grüne polizei bij Piet zijn ouders aan de deur. Vader Cor stuurde ze in zijn onschuld door naar de bakkerij in Heiloo. Daar werd Piet gearresteerd en overgebracht naar kamp Amersfoort.

Oorlogsslachtoffer

Op elf september 1944 arriveerde Piet in Kamp Amersfoort, waar hij zijn gevangen nummer kreeg (7029) Ineens was hij een cijfer geworden, van het ene op het andere moment bepalen onbekenden zijn leven. Hoe wreed moet dat zijn geweest om overgeleverd te zijn aan die willekeur.

Piet werd bestempeld als vluchtgevaarlijk. Hij was, volgens de gegevens, al een aantal maal aan de Arbeidseinsatz ontsnapt en kreeg daarom een zware aanduiding. Hij maakte deel uit van een groep van negen mensen die gezamenlijk moesten worden omgebracht. Naar alle waarschijnlijkheid naar aanleiding van verzetsacties rondom Zwolle.

Deze lijst van negen mensen was door hogerhand opgesteld. Om precies te zijn door obersturmführer Eric Aloysius Lütkenhus van de Sicherheitsdienst te Zwolle. (Ik vind het onverteerbaar dat hij na de oorlog maar vijftien jaar gevonnist kreeg en al in 1954 vrij kwam) Na de #oorlog werd tijdens het proces van kampcommandant Peter Berg duidelijk dat deze groep van negen mensen verteld werd dat ze zouden worden vrijgelaten. Ze kregen hun burgerkleding terug en liepen door de poort van kamp Amersfoort. Denkend aan hun #vrijheid. Daar werden ze vervolgens opgewacht door de nazi’s en gefusilleerd.

Gruwelijke feiten, ijskoud gedocumenteerd.

Op die ene dag, vierentwintig september 1944, wordt in Leusden in eerste instantie ene Willem Schol gefusilleerd. Willem was, net als Piet, ook in 1916 geboren. Na het fusilleren van Willem wordt ontdekt dat Piet eigenlijk gefusilleerd had moeten worden. Daarom wordt ook Piet op die zwarte dag vanuit Kamp Amersfoort naar de grote schietbaan van de Leusderheide gebracht en neergeschoten.

Gefusilleerd

Na de oorlog wachten Piet zijn ouders tevergeefs op zijn terugkomst. Ten einde raad zetten zij een advertentie in het Noord-Hollands dagblad, wanhopig geworden door het uitblijven van een levensteken. Op aanwijzing van de man die hem geëxecuteerd had wordt Piet zijn graf (nummer 69) op vijftien februari 1946 aangetroffen. Zijn ouders wordt gevraagd om hem te komen identificeren, aan de hand van zijn gebit en zijn Amerikaanse schoenen. Het verdriet moet overweldigend zijn geweest.

Na de oorlog wordt kampbeul Joseph Kotälla verhoord over de persoonsverwisseling van Willem en Piet, net als kampcommandant Peter Berg. Maar beide konden, of wilden, verder geen nadere informatie verstrekken.

Het schetst een schokkend beeld van de dagelijkse wreedheid van de oorlog. Zoveel levens voor altijd verloren.

Oorlog

Ik kijk naar zijn foto. Piet was een knappe vent, in de bloei van zijn leven. Trekjes van hem zie ik terug in onze familie. Bij mijn vader, bij mijn neven en nichten. Een deel van zijn genen leeft voort in ons allemaal. Doorgegeven door zijn zus, mijn dierbare oma. Hij heeft zijn stempel achtergelaten op deze wereld. Niet door zijn nazaten, wel door zijn wrange lot, wij blijven daarom ook zijn verhaal vertellen.

Ik herdenk hem en al die andere slachtoffers. Elk jaar opnieuw op vier mei, als dank voor mijn vrijheid.