Elke dag een beetje.

De pop in haar handen houdt ze stevig aan haar borst geklemd, en angstig kijkt ze naar me. Haar wereld is er één die ik niet ken. Ze heeft als jonge moeder de tweede wereldoorlog meegemaakt, en als gevolg van haar dementie, herbeleeft ze hem nogmaals. Ziekte en ellende is vreselijk, oneerlijk maar ook een onherroepelijk onderdeel van het leven. Maar dementie vind ik nog een graad erger.

Want de onmenselijkheid van wat ik voor mijn ogen zie gebeuren, is hartverscheurend. Elke dag opnieuw beleeft ze de oorlogsjaren, alsof ze er middenin zit, en de oorlog niet al jaren achter haar ligt. Alsof ze het geluk van die na-oorlogsjaren niet heeft meegemaakt, met haar lieve man en prachtige kinderen. Ze hebben een leven met elkaar gemaakt, een mooi leven. Ik ga naast haar zitten terwijl ze vertelt over haar baby, die ze angstvallig dicht bij zich houdt, over de angst en de ellende. Ze is bang voor het lot van haar ouders, van broers en zussen en andere familie. Onsamenhangende woorden zijn het vaak, van de hak op de tak, soms onverstaanbaar. Ze staat ermee op en gaat ermee naar bed. Soms lijkt het even op de achtergrond te verdwijnen, en ineens is het daar weer, rauw en op de voorgrond. Allesoverheersend en angstig.

De afgelopen jaren heb ik het vaak gezien, dat teruggaan naar jaren van weleer. En ik hoop altijd dat het een teruggaan is naar mooie jaren, naar gelukkige jaren. Meer dan eens keren ze terug naar de jaren waarin de kinderen klein zijn, waarbij ze jonge moeders of vaders zijn. Of nog verder terug, waarbij ze zelf kind zijn en hun ouders almaar zoeken. Dan is daar de constante drang om de kinderen van school te halen, elke dag opnieuw is er paniek. Die mist in hun hoofd, het niet begrijpen, en het dwangmatige zoeken. Hoe vaak ik heb verteld dat de kinderen opgevangen worden, dat familie, kinderen, ouders weten dat ze hier zijn, dat ze niet bang hoeven te zijn. Voor even de geruststelling mogen lezen op al die gezichten, die opluchting, hoe kort ook, het is het waard.

Dementeren

Dementeren is jezelf kwijtraken, elke dag een beetje meer. Met een lege, zoekende blik, steeds maar proberen te vatten, wat op het randje van je bewustzijn ligt. Zo is het bijna grijpbaar, zo is het weg. Ontelbare dierbare gesprekken voerde ik, over vroeger, over wie ze waren en wat ze deden. Hing ik aan hun lippen als ze hun verhalen vertelden, helder als glas soms, met een sprankel in hun ogen, over hoe hun leven was. Soms dansten we samen door de kamer, zongen we liedjes van vroeger, was daar heel even herkenbaarheid en een glimlach. Tot de leegte weer verscheen en het moment voorbij was. Dan werden we weer vreemden, en waren hun ogen weer leeg. Een vicieuze cirkel van zoeken naar, dat soms gewoon pas eindigt als het leven eindigt. Ik vond en vind het hartverscheurend, en raakte er niet aan gewend, aan al dat verdriet.

Als mensen dementeren, en elke dag die enorme onrust ervaren, ik vind het onvoorstelbaar wreed.